BBC i PRL

Z drugiej strony legendarna „wojna w eterze”, jaką brytyjskie radio prowadziło w latach okupacji, wzbudzała pewien podziw w Warszawie, a reżim komunistyczny okazjonalnie potrafił zauważyć w BBC przykład dziennikarskiego profesjonalizmu. W latach istnienia PRL redaktorzy Sekcji Polskiej kilkakrotnie gościli nad Wisłą, gdzie przyjmowano ich z mniejszym lub większym entuzjazmem, a czasem nie przyjmowano w ogóle. Zacznijmy zatem od początku.

Pierwszym w historii Sekcji Polskiej BBC dziennikarzem, który przyjechał do Polski była Evelyn Zasio (z domu Thomas), która nota bene była również pierwszym po wojnie dyrektorem tej redakcji. W 1946 roku odwiedziła Warszawę, Kraków, Katowice i Łódź. Celem jej dwutygodniowego pobytu w naszym kraju było zapoznanie się z rozwojem polskiej radiofonii oraz przeprowadzenie rozmów zmierzających do nawiązania bliższego kontaktu miedzy radiem brytyjskim i polskim. Rok później Evelyn Zasio ponownie przyjechała do Polski. Pod koniec 1947 roku w Polsce gościła również ekipa BBC, w której skład wchodził między innymi redaktor Edward Ward. Noc sylwestrową Brytyjczycy spędzili w Zakopanem. W Nowy Rok delegacja BBC udała się kuligiem do Doliny Kościeliskiej. Potem była na Śląsku, gdzie w Siemianowicach górnicy odśpiewali dla gości swój hymn. Kilkanaście miesięcy później taka sielanka byłaby już niemożliwa. W 1948 roku Evelyn Zasio odmówiono polskiej wizy. Rozpoczynała się „zimna wojna”. W jej szczytowym okresie audycje „W krzywym zwierciadle Kominformu”, w których Stanisław Faecher i Mieczysław Paczosa (od 1953 roku drugi mąż Evelyn Thomas) prostowali kłamstwa podawane przez PRL-owskie mass media w latach 1950-1953, skłoniły władze PRL do zagłuszania polskich audycji z Londynu. Zagłuszanie to wprowadzono 1 grudnia 1951 roku.

W tamtych latach dla słuchaczy w kraju słowa polskich spikerów wypowiadane w Londynie były głosem przyjaznym, ale w jakiś sposób odległym i nieuchwytnym. Dopiero po październiku 1956 roku Sekcja Polska przestała stanowić dla słuchaczy abstrakcyjny twór. W końcu możliwe stało się dla nich bezpośrednie spotkanie z pracownikami legendarnego zespołu radiowego. W londyńskim studio zaczęli pojawiać się przyjezdni z Polski – ludzie sztuki i kultury, naukowcy, uczestnicy międzynarodowych konferencji lub stypendyści różnych brytyjskich instytucji. Zawsze z dziennikarzami BBC chętnie rozmawiał Antoni Słonimski, który przy takich okazjach zwykł mawiać, że jedzie do Paryża, żeby wywiadem dla „Kultury” zarobić na spodnie, a potem do Londynu, aby wywiadem dla BBC zarobić na tweedową marynarkę.

W drugiej połowie lat 50. możliwe stały się nie tylko wizyty w Bush House gości z Polski, ale również wyjazdy służbowe do kraju dziennikarzy Sekcji Polskiej. Jednym z pierwszych, jeśli w ogóle nie pierwszym pracownikiem Polskiego Serwisu BBC, który służbowo odwiedził Polskę po październiku 1956 roku był Józef Biliński. W 1957 roku udała się do Gdyni szkolna eskadra Królewskiej Marynarki Wojennej, składająca się z trzech okrętów. Biliński towarzyszył jej jako oficjalny korespondent BBC. Gdy później popaździernikowa odwilż zamieniła się w „przymrozki”,w Polsce przypomniano sobie, że wprawdzie Biliński jest z wykształcenia ekonomistą, ale w czasie wojny służył w polskiej marynarce wojennej. Właśnie z tego powodu władze PRL wyciągnęły pochopny wniosek, iż dziennikarz Sekcji Polskiej przybył do Gdyni nie jako korespondent, lecz pracownik brytyjskiego wywiadu.

Po październiku 1956 roku władze PRL zdobyły się na konkretne gesty pod adresem Sekcji Polskiej. Po VIII Plenum PZPR zaprzestano zagłuszania polskich audycji z Londynu. Jednak najbardziej spektakularnym gestem było zaproszenie BBC na Międzynarodowe Targi Poznańskie, gdzie od 1957 do 1961 roku Sekcja Polska miała swoje stałe stoisko informacyjne. Udział w targach był dla dziennikarzy Polskiego Serwisu niepowtarzalna szansą spotkania ze słuchaczami, niejako potwierdzeniem sensu własnej pracy.

W czerwcu 1957 roku reprezentantem BBC w Poznaniu był Mieczysław Paczosa. Poznańskie stoisko Sekcji Polskiej zdobiły wówczas wielkie portrety sir Winstona Churchilla, Władysława Sikorskiego i Ignacego Paderewskiego. Koło Paczosy zatrzymywały się setki ludzi, którym dziennikarz z Londynu rozdawał ulotki z godzinami nadawania programów. Rok później na targi wysłano Antoniego Pospieszalskiego. Stoisko BBC było ponownie oblegane przez słuchaczy, z którymi Pospieszalski prowadził niekończący się dialog na temat programów Sekcji Polskiej. W 1959 roku Pospieszalski po raz drugi reprezentował BBC na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Tuż przed ich otwarciem władze zakwestionowały materiały przygotowane przez stronę brytyjską. Po nieudanej interwencji u dyrektora targów Pospieszalski postanowił sprowadzić z Anglii materiały zastępcze, które ostatecznie umożliwiły Sekcji Polskiej udział w imprezie.

W 1960 roku przedstawicielem BBC w Poznaniu był Józef Biliński. I znów grono wiernych słuchaczy wyrażało się z wielką sympatią o audycjach nadawanych z Londynu. W czerwcu 1961 roku podczas 30. Międzynarodowych Targów Poznańskich doszło do bardzo poważnego incydentu na linii BBC-PRL. Na dzień przed otwarciem imprezy Biliński, który również wówczas reprezentował korporację, dowiedział się, że skonfiskowano 123 tysiące ulotek reklamujących brytyjskie radio. Bez materiałów stanowiących podstawę informacji o audycjach Sekcji Polskiej, uruchomienie stoiska mijało się z celem. Tym samym władze PRL postawiły na swoim – jubileuszowe targi odbyły się bez udziału BBC. Choć wzajemne stosunki poważnie się usztywniły, to jednak kontakty nie zostały całkowicie zerwane. Na początku lat 60. wizytę w BBC złożył ówczesny prezes Komitetu ds. Radia i Telewizji Włodzimierz Sokorski. W efekcie brytyjskie radio udostępniło Polskiemu Radiu i Telewizji biuletyn informacyjny, jak również stworzyło możliwość korzystania z brytyjskich materiałów i wzorów przy redagowaniu programów edukacyjnych. Podczas pobytu w Londynie prezes Sokorski odwiedził również Sekcję Polską i spotkał się z ówczesnym zastępcą dyrektora tej redakcji Zbigniewem Błażyńskim. W wyniku tego spotkania Zbigniew Błażyński złożył w lipcu 1964 roku oficjalną wizytę w Polsce. Tym samym po raz pierwszy od 1947 roku do PRL przyjechał członek kierownictwa sekcji. Od tamtej pory Zbigniew Błażyński odwiedzał Polskę z ramienia BBC średnio co półtora roku. Później, kiedy został dyrektorem Polskiego Serwisu, zaczął wysyłać do kraju swoich kolegów. Po raz pierwszy po wojnie dziennikarze Sekcji Polskiej mieli możliwość przeprowadzenia gruntownej wizji lokalnej, której nie są w stanie zastąpić nawet najlepsze archiwa. Dzięki temu programy o Polsce mogły stać się jeszcze bardziej wielostronne i pogłębione. (cdn)
Piotr Chróściel

Na zdjęciu: Mieczysław Paczosa prezentuje stoisko informacyjne Sekcji Polskiej BBC podczas Międzynarodowych Targów Poznańskich w czerwcu 1957 roku. (fot. z archuwum autora)

wyślij znajomemu

Dodaj artykuł do: